Πώς θα εργαζόμαστε αύριο; Τι δείχνει το Λονδίνο;

Κωνσταντίνος Χαροκόπος

Στο Λονδίνο ο πρωθυπουργός Μπορίς Τζόνσον, αγωνίζεται να επιστρέψει η ζωή στην κανονικότητα, μετά από το δυνατό ταρακούνημα κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας. Δεν έχουμε τις εξειδικευμένες γνώσεις που απαιτούνται, για να κρίνουμε αν ο τρόπος που αντιμετωπίστηκε η πανδημία στο μεγάλο νησί, ήταν ορθός ή λανθασμένος.

Αυτό είναι κάτι που θα απαντηθεί σε βάθος χρόνου, τόσο από την υγειονομική, όσο και από την οικονομική και κοινωνική πλευρά του. Προς το παρόν, παρ’ όλο που αρχικά η κυβέρνηση στο Ηνωμένο Βασίλειο, προσπάθησε να χειριστεί την κρίση, με ένα μοντέλο που θεωρητικά δεν θα τραυμάτιζε την οικονομία, η ύφεση που επακολούθησε έχει ξεπεράσει κάθε ιστορικό ρεκόρ. Η μείωση στο βρετανικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν υπερέβη το 20%, κατά το διάστημα Απριλίου - Ιουνίου 2020.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός, προσπαθεί να ενθαρρύνει τόσο τις επιχειρήσεις, όσο και τους εργαζόμενους να επιστρέψουν στους χώρους εργασίας, έτσι ώστε να επιστρέψει η κίνηση στο κέντρο του Λονδίνου και τα κενά κτίρια των γραφείων να ξαναποκτήσουν ζωή. Διότι σήμερα ολόκληρα κτιριακά συγκροτήματα και εμπορικές γειτονιές, μοιάζουν με φαντάσματα. Ως αποτέλεσμα, αρκετές επιχειρήσεις ειδικά στο χώρο της εστίασης και της λιανικής, έχουν υποστεί μεγάλο κτύπημα στο τζίρο τους. Για παράδειγμα η Pret a Manger έβαλε λουκέτο σε 30 καταστήματα, μειώνοντας τις θέσεις απασχόλησης κατά 1.000, η δε WH Smith απέλυσε 1.500 εργαζόμενους.

Τα στοιχεία της μελέτης της Morgan Stanley και της AlphaWise, δείχνουν ότι όχι μόνο στο Λονδίνο, αλλά σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο, τα ποσοστά της επιστροφής των εργαζομένων στα γραφεία είναι το χαμηλότερο, ανάμεσα στις πέντε μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες. Μόλις το 34% των Βρετανών υπάλληλων γραφείου έχει επιστρέψει στα γραφεία του. Στη Γερμανία το ποσοστό είναι στο 70%, στην Ισπανία 72%, στην Ιταλία 76% και στην Γαλλία το ποσοστό των υπαλλήλων γραφείου που έχει επιστρέψει στις θέσεις εργασίας του υπερβαίνει το 83%.

Στο σύνολο των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων και των εργαζόμενων στη βιομηχανία, στις μεταφορές αλλά και στην Υγεία, το ποσοστά στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι αυξημένα. Σε αυτό βέβαια συμβάλει ο υψηλός αριθμός των εργαζομένων στο βρετανικό σύστημα υγείας, το γνωστό National Health Service (NHS), το οποίο είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος εργοδότης σε ολόκληρο τον κόσμο, αφού απασχολεί 1,7 εκατομμύριο εργαζόμενους. Έτσι το 52% του συνόλου των Βρετανών εργαζομένων έχει επιστρέψει στις θέσεις του, διότι η εργασία του δεν μπορεί να εκτελεστεί διαδικτυακά και εξ αποστάσεως. Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ιταλία είναι 72%, στην Ισπανία 75%, στην Γερμανία 77% και στην Γαλλία το ποσοστό ανέρχεται στο 82%.

To 70% των εργαζομένων στο Λονδίνο, δεν έχει επιστρέψει στη θέση εργασίας του, σε σύγκριση με το 48% στη Ρώμη, το 49% στη Μαδρίτη, το 40% στο Βερολίνου και το 26% στο Παρίσι. Πανευρωπαϊκά, η τάση του να εργάζεται κάποιος εξ αποστάσεως, κερδίζει διαρκώς έδαφος, με το 82% των εργαζόμενων σε γραφεία, να δηλώνει ότι επιθυμεί να εργάζεται πλέον μόνο από την κατοικία του. Τα στατιστικά αυτά, ταιριάζουν και με τα αντίστοιχα δεδομένα από τη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς. Σύμφωνα με το "Google COVID-19 Community Mobility Report", το μεταφορικό έργο στην Ισπανία έχει υποχωρήσει κατά -33%, στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά -27%, στην Ιταλία κατά -9%, στη Γερμανία κατά -7%, ενώ στη Γαλλία το μεταφορικό έργο των μέσων μαζικής μεταφοράς έχει αυξηθεί κατά +3%.

Σύμφωνα με μια μεγάλη έρευνα του BBC, ανάμεσα στους πενήντα μεγαλύτερους εργοδότες στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι 24 δεν προτίθενται να πιέσουν τους εργαζόμενους να επιστρέψουν στους χώρους εργασίας, οι 20 θα ξανανοίξουν σταδιακά τα γραφεία τους, οι 3 έχουν επαναφέρει επαρκές προσωπικού στα κεντρικά γραφεία τους και οι 20 έχουν ανοίξει αναγκαστικά τα γραφεία τους για τους εργαζόμενους, που αδυνατούν για διάφορους λόγους να εργασθούν από τις κατοικίες τους.

Στο Λονδίνο υπάρχει μια διάχυτη ανησυχία για το μέλλον των μεγάλων κτιρίων που στεγάζουν γραφεία. Σύμφωνα με έκθεση της Barclays Bank, τα μεγάλα γραφεία έχουν περάσει στην ιστορία. Επί λέξει, η έκθεση αναφέρει ότι "big offices were likely history".

Σε άλλες εκθέσεις, η Lloyds Banking αναφέρει ότι το 76% των εργαζομένων της εργάζεται από απόσταση, η JP Morgan το Λονδίνο αναφέρει ότι μόλις το 20% των εργαζομένων της έχει επιστρέψει στα γραφεία, η NatWest (γνωστή μέχρι πρότινος, ως Royal Bank of Scotland) θα λειτουργεί μόλις με το 23% των εργαζομένων στα κεντρικά γραφεία της και η HSBC σχεδιάζει να μειώσει την συνολική επιφάνεια των γραφείων της κατά 20%. Αντίθετα, η Goldman Sachs έχει ζητήσει στην πλειοψηφία των στελεχών της να επιστρέψουν στις θέσεις εργασίας τους, ακολουθώντας την προτροπή του Βρετανού πρωθυπουργού και το παράδειγμα της Goldman Sachs στη Νέα Υόρκη.

Ακόμα και οι μεγαλύτερες βρετανικές βιομηχανίες, όπως είναι η φαρμακευτική AstraZeneca, η αεροναυπηγική αμυντική BAE, η British American Tobacco και άλλες, λειτουργούν με το 70% των εργαζομένων να απασχολείται από απόσταση.

Οι αλλαγές στον τρόπο απασχόλησης αποτελούν μονόδρομο. Είναι σίγουρο ότι θα επικρατήσει η εξ αποστάσεως εργασία. Οι επιπτώσεις που θα επιφέρει αυτή η αλλαγή στον χώρο των εμπορικών ακινήτων, αλλά και των κατοικιών και στον χώρο μετακινήσεων δεν μπορούν ακόμα να αποτιμηθούν. Υπάρχουν ενδείξεις, ότι έχει αρχίσει να παρατηρείται υψηλή ζήτηση για μεγαλύτερες κατοικίες, που να έχουν και επιπλέον χώρους, ως χώρους εξ αποστάσεως εργασίας. Επίσης έχει παρατηρηθεί μια τάση για μείωση των πωλήσεων αυτοκινήτων για καθημερινή χρήση και μια τάση για αύξηση της ενοικίασης αυτοκινήτων για τα Σαββατοκύριακα. Τα μηνύματα έρχονται και στη χώρα μας. Το μέλλον δεν είναι τόσο μακρινό, όσο νομίζουμε.